Huta Szkła Kryształowego Julia w Piechowicach to zakład kultywujący tradycyjne metody produkcji, którego historia sięga XIX wieku. Od tego czasu zmieniło się wiele rzeczy, jeśli jednak chodzi o formowanie masy szklanej, jeszcze do dziś korzysta się z tradycyjnych technik, z których 3 nadal praktykowane są w codziennej produkcji w Hucie Julia. Przybliżymy dziś nieco tajniki tych metod.
Dmuchanie szkła
Dmuchanie szkła to jeden z najbardziej widowiskowych procesów formowania gorącej masy szklanej. Hutnicy trudniący się tą metodą, pracują zwykle w zespołach, liczących po około 5 do 10 osób. Podstawowym narzędziem pracy (oprócz oczywiście pieca hutniczego, we wnętrzu którego znajduje się rozgrzana do około 1200°C półpłynna masa szklana) jest piszczel hutnicza, będąca rodzajem długiej i ciężkiej, metalowej słomki, wykonanej ze stali żaroodpornej. To na nią hutnicy nabierają porcję gorącej masy szklanej oraz właśnie za jej pośrednictwem są w stanie wdmuchiwać powietrze prosto z płuc do wyrobu, który formują.
Pierwszym etapem każdego wyrobu dmuchanego jest niewielka bańka szklana, którą wydmuchuje hutnik zwany bańkarzem. Niemożliwe jest bowiem jednorazowe nabranie dużej porcji szkła na piszczel hutniczą. Należy to robić etapami. Wydmuchana bańka musi ostygnąć do około 360°C, by w takiej temperaturze nabrać na nią kolejną porcję szkła i poddać tak przygotowaną masę, wstępnej obróbce drewnianymi narzędziami, takimi jak: burgulec, dołek, plecki czy deseczka do podrzynania, które scalają obie warstwy szkła.
Wstępnie ukształtowana bańka, umieszczona zostaje w formie, gdzie poddaje się ją procesowi wydmuchiwania, trwającemu od 10 do 60 sekund. Gdy elastyczna masa szklana, która za pomocą wdmuchiwania do jej wnętrza powietrza, wypełni już szczelnie formę, zostaje z niej wyjęta, „odbita” od piszczeli hutniczej i przeniesiona do powolnego ostygnięcia w odprężarce.
Dmuchaniu podlegają wyroby pękate, wyraźnie posiadające w swoim wnętrzu miejsce na powietrze, czyli np. kieliszki, wazony, szklanki, karafki, kufle, niektóre bomboniery i owocarki itp.
Prasowanie szkła
Prasowanie szkła to metoda formowania wyrobów nie wymagających dmuchania. Przebiega za pomocą tradycyjnej maszyny nazywanej prasą ręczną, która liczy sobie już około 130 lat i nadal świetnie się sprawuje, ze względu na to, iż nie posiada w sobie modułów elektrycznych i elektronicznych, które mogłyby ulec awarii.
Do obsługi prasy ręcznej niezbędnych jest 3 hutników. Jeden z nich, operując narzędziem nazywanym nabierakiem kulowym (długi, metalowy pręt, opatrzony na końcu kulą, na którą nawinąć można porcje półpłynnej masy szklanej), transportuje porcję szkła z pieca do formy żeliwnej, za której obsługę odpowiada drugi z hutników. Ten, odmierzając odpowiednią porcję masy spływającej z nabieraka do formy żeliwnej, poddaje ją kilkusekundowemu prasowaniu, opuszczając ręcznie prasę jej długim ramieniem. Trzeci z hutników, kontroluje jakość wyprasowanego wyrobu i odnosi go do powolnego ostygnięcia w odprężarce.
Prasowaniu podlegają zwykle wyroby płaskie, nie posiadające wewnątrz powietrza, tj. talerze, patery, popielnice, świeczniki, krzyże, niektóre owocarki itp.
Wolnoformowanie
Wolnoformowanie szkła jest najbardziej artystyczną ze wszystkich trzech technik. Polega na nadawaniu masie szklanej finezyjnych kształtów bez użycia formy. Hutnik posługuje się wyłącznie prostymi narzędziami i przyrządami, takimi jak szczypce, nożyce czy drewnianymi: burgulcem, dołkiem czy deseczką do podrzynania. Dodając do tego jego wyobraźnię i niezbędny w tym przypadku talent artystyczny, nadaje bezkształtnej masie szklanej, nabranej z pieca na piszczel hutniczą, przeróżne kształty przedstawiające np. zwierzęta czy kwiaty.
Przykładowo, doświadczonemu hutnikowi, trudniącemu się wolnoformowaniem wystarczy niemalże 20 ruchów nadgarstkiem, aby z kulki szkła stworzyć maleńkiego słonia z uniesioną trąbą.
Wszystkie opisane techniki formowania masy szklanej mają Państwo szansę obejrzeć na własne oczy, podczas zwiedzania Huty Szkła Kryształowego Julia z przewodnikiem. Warto zaznaczyć, iż nie jest to pokaz ani muzeum. Zwiedzający Hutę Julia mają unikalną szansę, aby obserwować pracowników podczas ich pracy, zatem to jaką metodę produkcji zobaczą, zależy również od planu produkcyjnego na dany dzień.
Po więcej informacji na temat organizacji zwiedzania zapraszamy na naszą stronę www.
